Groepsdruk
De vrijdagmiddagborrel bij Tessa op kantoor wordt altijd goed bezocht. Op de laatste bijeenkomst komt ineens een fles wodka tevoorschijn. Glazen worden op tafel gezet en volgeschonken. Iedereen aan tafel lacht. Met een “ah, doe nou joh!” krijgt ook Tessa een glas aangereikt.
Zodra mensen een groep vormen oefenen ze invloed uit op elkaar. En dat heeft gevolgen. Natuurlijk is de ene persoon daar gevoeliger voor dan de andere, maar acceptatie door bijvoorbeeld collega’s is voor iedereen ontzettend belangrijk. Het is een basisbehoefte van mensen om deel uit te maken van een groep of een gemeenschap. Het geeft ons een gevoel van veiligheid, het biedt gezelligheid en erkenning van wie je bent. We willen allemaal ergens bij horen want alleen is ook maar zo… alleen. Hoe uniek en eigenzinnig we ook allemaal denken te zijn, we blijven kuddedieren en passen onze mening én ons gedrag maar al te vaak aan de groep aan.
Psycholoog Solomon Asch heeft in de jaren 50 een serie experimenten gedaan in het kader van normatieve sociale beïnvloeding. Daarin toonde hij aan in hoeverre de mening van mensen bepaald wordt door de meerderheid in een groep. Zijn experiment bewijst hoe conformistisch we eigenlijk zijn.
Wat deed Asch?
Proefpersonen moesten een lijn vergelijken met drie andere lijnen en aangeven welke lijnen even lang waren. Op zich een heel gemakkelijke opdracht, ware het niet dat betrokken medewerkers van het experiment allemaal hardop expres het foute antwoord gaven voordat de proefpersonen aan de beurt waren. Ook al was hun antwoord overduidelijk verkeerd, 75 procent van de proefpersonen bleek zich minstens één keer aan te sluiten bij de meerderheid. Degenen die zich conformeerden deden dit omdat ze niet de indruk wilden wekken anders te denken. Maar ook velen van degenen die bij hun eigen juiste mening bleven, vermeldden na afloop van het experiment dat zij onder druk stonden. Buiten de groep vallen -sociale exclusie- en afwijken doen we liever niet.
YouTube
Zo zijn er in de loop der tijd vele experimenten uitgevoerd die de kracht van groepsdruk bewijzen. Wat gebeurt er met ons geprogrammeerde gedrag als we van een gegeven situatie een ongewone situatie maken? Beroemd is het Stanford Prison Experimentvan Philip Zimbardo. Het experiment demon-streerde de kapitale kracht van sociale situaties bij het vervormen van persoonlijke identiteiten van de deelnemers en hun gekoesterde waarden. Ook op YouTube zijn een aantal interessante filmpjes te zien over wat groepsdruk met mensen doet. Het brandexperiment van Canvas/Galileo is een aanrader om te bekijken.
Groepsdruk is niet alleen maar slecht. Vrienden van Tessa kunnen haar motiveren meer te gaan sporten, gezonder te eten of samen meer te gaan lezen. Collega’s van Tessa kunnen haar helpen een nieuwe manier van werken uit te proberen, dat project af te maken of haar te complimenteren als zij “nee” zegt tegen het glas wodka dat haar wordt aangeboden.
De eenzame gekkerd
Niet opvallen, conformeren en volgen. Als mensen ontwikkelen we ons gedrag door sociaal leren; door vallen en opstaan leren welk gedrag binnen de groep ons de meeste winst oplevert.
Maar sommigen interesseert het geen klap wat de groep vindt. En maar goed ook. De eerste danser op een feestje wordt altijd wat meewarig aangekeken. Hij/zij heeft het lef juist wél op te vallen, niet te conformeren en lak te hebben aan anderen. De eerste volger op de dansvloer maakt van de eenzame zot een leider. Meer mensen volgen en dansen in een groep maakt dansen minder gewaagd. Hierdoor zetten zij een beweging in gang die er voor zorgt dat het uiteindelijk veiliger is om mee te doen dan belachelijk te worden gemaakt door aan de kant te zitten.
Dick Pieters is eigenaar van trainingsbureau IGNIUS. Via intervisie, tóp maatwerk trainingsprogramma’s en (team)coaching helpt hij mensen over hun eigen ontwikkeling én werk te laten nadenken. Met resultaten in de praktijk die er toe doen. De columns van Dick verschijnen in alle edities van het Noordhollands Dagblad, bijlage Plus-Werk – TMG.
